کویر حاج علی سمنان
بیابان حاج علی قلی
کویر حاج علی قلی در استان سمنان واقع است . بیابان حاج علی قلی با ۲۳۹۱ کیلومتر مربع مساحت , در جنوب شرقی شهر دامغان قرار دارد . این بیابان از جنوب به کوه های دولت دیار , کوه خرس و کوه ترکمن گدر از جنوب غربی به کوه های کوه پنج و کوه سرخ , از غرب به دهستان فرات از شمال به کویر دامغان و از شرق به کوه اهوند محدود می شود . شیب همگانی این بیابان در جهت جنوب غربی است و بین ۱۰۵۰ تا ۱۰۹۴ متر از سطح دریا ارتفاع دارد .
دو رودخانه اصلی این کویر که هر دو از کوههای البرز سرچشمه می‌گیرند عبارتند از رودخانه دامغان که مخروط افکنه وسیعی در حاشیه شمال غربی این کویر ایجاد نموده است و دیگری رودخانه حسن آباد است که از حاشیه شمال شرقی وارد بیابان می شود . این رودخانه دره ای به عمق ۵ متر در داخل بیابان ایجاد نموده است . علاوه بر این دو رودخانه رودخانه های دیگری هم از طرف جنوب غربی و شرقی به این کویر وارد می شوند که نسبت به رودخانه های اصلی آب کمتری داشته و عموما در اوایل فصل تابستان خشک می شوند .
مسیلهای اصلی که در قبل مستقیما با جریان آب دایم و همچنین سیلابها این چاله را تغذیه می کردند عبارتند از :
رودبار دامغان , که اکنون بر روی آن سدی احداث شده است . رودبار طزره و مسیل شاهرود , که‌این مسیل از ارتفاعات مجن سرچشمه میگیرد و در گذشته جریان آب دائمی به سمت این چاله داشته البته سالهاست که فقط هنگام بارشهای شدیدوجاری شدن سیل این مسیل زنده میشود . اما مسیلهای کوچک دیگری نیز به جهت این گودال سرازیرمی شوند .
بیابان دامغان دارای سطوح مختلف کویری یعنی مخروط افکنه آبرفتی , سطح های رسی , حوزه خیس و شوره زار میباشد . این بیابان را می شود به ۳ بخش تقسیم کرد . نصیب نخستین که ۴۷ % بیابان را تشکیل می دهد از نوع صفحات مسطح رسوبات رسی یا کفی می باشد و قسمت دوم حوزه تر یا باتلاقی است که وسعتی در حدود ۳۴ % سطح کویر را فرا گرفته و بالاخره نمکزار مرکزی کویر است که وسعت آن در حدود ۱۹ % سطح کویر می باشد .
صفحات کفی
سطح کل صفحات رسی برابر است با ۱۱۲۴ کیلومتر مربع و در جوار حاشیه کویر قرار دارد . بافت مواد تشکیل دهنده این رسوبات از جور ماسه ای , رسهای سلیتی است که در حالت خشکی بسیار سخت بوده و در زمستان و بهار که تر می شوند بسیار لیز است . این صفحه های که بطور فصلی خشک می شوند بخصوص در بخش شمالی بیابان بخوبی تکامل نیافته اند که بعلت مسطح و سخت بودن برای ریل گذاری مورد استفاده قرار گرفته است
حوزه خیس
حوزه تر یا باتلاق دائمی بطور نوارگونه ای نمکزار مرکزی را محاصره نموده و نزدیک به ۸۰۱ کیلومتر مربع وسعت دارد . به طوری که فقط در فصل تابستان می توان دو بخش کفی و باتلاقی را از نیز تشخیص داد . حوزه تر بمراتب شورتر از کفی بوده و بطور فصلی از آب پوشیده می شود .
