مسجد جامع شوشتر مسجد قدیمی خوزستان
مسجد جامع شوشتر / مسجد قدیمی خوزستان
مسجد جامع شوشتر از مساجد تاریخی شوشتر میباشد که قدمتی ۱۲۰۰ ساله داراست مسجد جامع شوشتر از بناهای تاریخی میباشد که در خیابان مسجد جامع شوشتر جای‌دارد. این مسجد در حین خلیفه عباسی المعتزبالله آغاز به احداث گردیده و در حین خلیفه عباسی المسترشد بالله به سرنوشت رسیده میباشد. این سازه از دو محراب فرنگی و داخلی و از ۱۲ ردیف در شمال و ۸ ردیف در جنوب تشکیل‌شده میباشد.
مسجد جامع شوشتر از مساجد تاریخی شوشتر میباشد که در نصیب غربی این شهر جای‌دارد. این مسجد با توجه به کتاب‌های تاریخی در سال ۲۵۴ هجری قمری در زمان سیزد‌همین خلیفه عباسی، المعتزبالله که در طول امام حسن عسکری حکومت می کرد، آغاز به ایجاد گردیده و بعد از سپری شد سال ها، بوسیله خلیفه دیگر عباسی، المسترشد بالله به آخر رسیده میباشد. هم‌فعلا اداره وقف مالکیت مسجد را به عهده گرفته میباشد. این مسجد قدمتی ۱۲۰۰ ساله داراست و بعد از مسجد جامع یزد دیرین‌ترین مسجد جامع ایران میباشد.
شواهد نشان می دهد بنای نخستین مسجد به طریق منسوب به عربی، دربرگیرنده یک شبستان در طرف قبله درست شده و احتمال آن می‌رود در اضلاع دیگر صحن رواقی سازه گردیده بود. شبستان مسجد با اعتنا به تذکره شوشتری تیرپوش بوده میباشد.
البته در طول صفوی و در سال ۱۰۸۸ هجری قمری تیرهای چوبی خراب شد که به همین خیال و خاطر طاق‌های آجری بر روی مبنا‌های تشکیل یافته از قطعات سنگی، شبستان را ذیل پوشش قرار داد. پس انتظار می‌رود بنای فعلی مسجد طولانی تر وابسته به اثر ها عصر صفوی و بعد از آن میباشد و از بنای اول چیزی جز نقشه ساختمانی، بقایای کتیبه قسمتی از دیوار جانب قبله و دیوار شرقی دربین گل دسته و منار و خویش منار که در قرن هشتم هجری به بنای اول بیشتر گردیده، بر جای نمانده میباشد.
معماری مسجد
مسجد جامع شوشتر از ۱۲ ردیف ردیف در سمت شمال و ۸ ردیف در سمت و سوی جنوب ساخته شده که طول هرمورد از ردیف‌ها نسبتاً ۵ متر میباشد. با اعتنا به قوس طاق‌ها و حیاط بلند و شبستان آن که در طول ساسانیان و به سبک معماری احداث شده‌است، چنین برمی‌آید که سازه به اوایل اسلام متعلق میباشد. مسجد حیاط بزرگ،ردیف‌های ضخیم و بسیار محکمی دارد، به سیرتکامل‌ای که اندازه قطر هر ردیف بیش تر از یک و نیم متر میباشد
بنای ساختمان اکثر اوقات از سنگ و خشت تشکیل یافته میباشد. منبری سابق که عمر آن را ۷۰۰ سال نوشته‌اند و سابق‌ترین منبر کشور ایران میباشد، در‌این مسجد موجود هست. نوشته‌هایی به خط کوفی از کالا تخته در سمت و سوی راست منبر بریده شده‌است. مردم به‌این منبر بسیار معتقد میباشند و به همین خیال و خاطر در روزهای خاصی از سال در‌این منبر شمع پر‌نور می‌کردند و به‌این منبر دخیل می‌بستند.
اما در یکی‌از روز ها منبر حریق گرفته و بخشی از آن می‌سوزد. چندی قبل اداره به جا مانده فرهنگی شوشتر مبادرت به تجدید بنا کتیبه‌های ادوار اول اسلام و نیز منبر چوبی کرد. جذاب میباشد بدانید که کهن‌ترین کتیبه مسجد که مرتبط با قرن چهارم هجری قمری بوده میباشد؛ بر طبق آن مردم شوشتر از پرداخت مالیات گاو و گوسفند معاف گردیده‌اند.
تاریخچه مسجد جامع شوشتر
دو محراب درین مسجد تاریخی موجود است که یک کدام از محراب‌ها باطن مسجد و دیگری بیرون مسجد جای‌دارد. در فصل‌های سرد سال نماز جماعت را در محراب داخلی و در فصل‌های گرم سال نماز را در محراب فرنگی می‌خواندند. این محراب دارنده شالوده‌های پافیلی در کنار خویش میباشد که خبر از معماری پیش از اسلام می دهد. آجرچینی یگانه در سقف این محراب موجود هست که سبب گردیده نقش ۱۲ اسم علی (ع) درین محراب هر تماشاچی‌ای را متوجه خویش سازد. معماری مختص این سازه منجر مرکزیت ویژه شوشتر در قرن‌های ابتدایی اسلام شده‌است.
شبستان مسجد از ۴۸ ردیف سنگی و سقف‌های گنبدی در میان ردیف‌ها تشکیل یافته میباشد. منبری چوبی و کتیبه‌هایی که با خط ثلث، کوفی و نستعلیق درج شده، درین شبستان موجود است. دیواره‌های بیرونی سازه از ردیف‌های سنگ تراشیده با طاق رومی بلند و برخی نقوش لچکی در روی برخی از ردیف‌ها درست شده میباشد. اثرها مناره زیبایی از قرن هشتم در ضلع شرقی مسجد، موجود است که ۲۶ متر از طول مناره مانده بود، اما امروزه تنها ۱۶ متر آن بر جای باقیمانده میباشد. کتیبه تاریخی این مناره بر لوحی سنگی در جهت بالای مناره قراردارد که روی کتیبه اسم بانی مناره را شاه اویس بن حسن ایلکانی نوشته‌اند.
لغت نامه دهخدا :
لغت نامه دهخدا در تعریف این مسجد چنین نوشته میباشد که بعداز مسجد کوفه، قبله این مسجد از تمام مساجد دیگر در میانروی میباشد.
هر اقدامی که در مسجد به وسیله خلیفه عباسی انجام میشد، کتیبه‌ای بر مسجد بوسیله به عبارتی خلیفه نصب می شد. بخش اعظمی از دستور‌های حکومتی و احادیث متعددی در قالب کتیبه‌های خطی و سنگ نوشته بر دیوار حکاکی یا این که نصب گردیده که فعلا تنها ۱۹ کتیبه بر جای باقیمانده میباشد و اکثری از آن کتیبه‌ها در تعمیرات ده سال ۴۰ و سپس نابود شده‌است.
برخی از این دستورات نظیر دستور ممنوعیت شرب خمر و کبوتر بازی بوده میباشد و بعضا دیگر به دستوراتی حکومتی در رابطه قلعه سلاسل مربوط می شود که با خط کوفی و زیبا روی سنگ حک گردیده و در ده سال ۲۰ در مسجد جامع در قابی گرفته شده‌است.
