کاخ کوروش دشتستان
تاریخچه کاخ کوروش برازجان
«کاخ کوروش دشتستان» تاریخی و دوچندان اصلی از دوران پر تمدن ایران , این کاخ در سال ۱۳۵۰ به وسیلهٔ هیأت باستان شناسی ایران حفاری شده است . با دقت به شیوههای معماری و استعمال از سنگ سیاه و سپید زمان احداث آن را به دورهٔ کوروش بنیان گذار زنجیره هخامنشی منسوب کردهاند . این کاخ که در جنوب شرقی برازجان و در کنار رودخانه خشک آردی قراردارد یکیاز پایگاههای مهم کشور ایران دورهٔ هخامنشی در حاشیه دریا خلیج عجم بودهاست .
کاخ برازجان مبنی بر تحقیقاتی که انجام شده در آخرها سلطنت کوروش ساخته و پرداخته شده است و از لحاظ حجاری و هنر معماری آن چنان که از مبنا ستونها و اشیا کشف شده بر میاید جدیدتر و دقیق تر از پاسارگاد است . بدین ترتیب میتوان اذعان کرد که این سازه وقتی ساخته شده که هنر اصیل حجاری و معماری عصر کوروش به تکامل رسیدهاست . متاسفانه بجهت ناتمام ماندن سازه چنین به نظر میرسد که علل عقیم ماندن این کاخ مصادف با مرگ وی به سال ۵۲۹ پیش از میلاد است . بنابراین میتوان مورخ بنای کاخ برازجان را در همین حدود یعنی ۵۲۹ پیشین از میلاد دانست .
کاخ کوروش دشتستان
یکی از آثار ارزشمند و بینظیر , کاخ زمستانی کورش هخامنشی است که در جنوب غربی برازجان جایدارد و این اثر عظیم فاصلهای حدود ۵۰۰ متر تا جادهی بوشهر ـ برازجان دارااست . این بنای قشنگ در سال ۵۲۹ قبلی از تولد به وسیلهی راز سلسلهی هخامنشیان یعنی کورش هخامنشی تشکیلشده اما به دلیل مرگ وی درین همین سال ناتمام مانده و تنها ته ستونهای کاخ که از سنگهای سیاه و زردرنگ درست شده میراث است . در سال ۱۳۵۱ که کارگران در اکنون حفر شبکه جهت رساندن آب به شهر بوشهر بودند , دراین جا به سنگی سیاه دست یافتند که با منعکس شدن خبر به فرمانداری و اعزام تیمی از باستانشناسان به منطقه بعد از حفاری دریافتند که کاخ زمستانی کورش درین ناحیه واقع شدهاست .
این سازه از سال ۱۳۵۱ تا سال ۱۳۸۲ در زیرزمینی مدفون بود که در سال ۱۳۸۲ به همت استاد بزرگ پزشک “ علی اکبر سرافراز ” حفاری لازم صورت به عهده گرفت و ته ستونها واضح شدند و این سازه مورد دقت جهانگردان و علاقهمندان به فرهنگ ایران زمین قرار گرفت . از آن سال تا کنون در چند سطح , حفاری صورت گرفته که هنوز نیز به حفاری و کاوش نیاز است . بنا به عقیدهی باستانشناسان , این بنا در کنار شهر که شهری تاریخی بوده ـ قرار داشته و این شهر مسیر شمالی ـ جنوبی داشته و تا نزدیکی روستای بنداروز ادامه داشته است .
ته ستونهای این کاخ از نظر معماری زیاد زیبا و در نوع خود بینظیر هستند.